قالیشویی

بیدها و نوزادشان از پروتئین موجود در پشم تغذیه می کنند و معمولاً پشم را مورد حمله قرار داده و چله پنبه ای را باقی می گذارند، در میان حشرات مضر و آسیب رسان به فرش می توان بید را خطرناک ترین آنها برشمرد.بیدها حشراتی هستند که دارای ویژگی های دگردیستی کامل می باشند و اگر از محصولات پشمی مان به خوبی مراقبت نکنیم دچار حمله بیدها می شوند و کالای ما از بین می رود، بیشترین آسیب از بیدها را به دلیل عدم نگهداری صحیح و سهل انگاری در مورد فرش متحمل می شویم.

در اینجا راههایی جهت پیشگیری و مبارزه با بید زدگی را یادآوری می کنیم:
1.برای انبار کردن فرش پس از غبارگیری باید فرشها ضدعفونی شوند. سپس با بلورهای بیدکش پارادی کلروبنزن (نفتالین) پیچیده شوند. گلوله‌های نفتالین برای بازدهی بیشتر باید خرد شوند.
2.هر قالی به جای پلاستیک باید در کاغذ پیچیده شود تا نگه داری آن به صورت بسته بهتر و راحتر باشد.
سپس در مکان امنی دور از رطوبت، مواد مضر و از محل زندگی در منزل، به دلیل بو و بخار نفتالین موجود در آن نگه داشته شود.
3.خوشه های سدر که به منظور محافظت از فرش و قالی به کار می روند محافظت کامل از حشرات را میسر نمی‌کنند. موارد دیگر که پیشگیری را تقویت می‌کنند کاغذ روزنامه، کلر، بنزن، کافور و فلفل می باشند (به جای نفتالین و سدر می شود از مواد یاد شده استفاده کرد).
4.قراردادن و باقی ماندن پرها در قالی به عنوان طعمه به منظور منحرف کردن بیدها کار عاقلانه‌ای نیست و مشکلات بیشتر را سبب می‌شود.
5.توسل به محصولات جدید ضد بید کردن پشم که با گستردن آنها روی پشم، آن را غیر قابل خوردن می‌کند و مانع عمل بید زدگی می شود نیز بی فایده نیست.
6.خرابی فقط به رطوبت، حشرات و انبارداری قالی محدود نمی شود.
قالی های نگه داشته شده در منازل که در آنها تراکم رفت و آمد کم است یا قسمتی از فرش که زیر مبلمان قرار گرفته در معرض حمله بید و سوسک قرار دارند.
بهترین راه برای جلوگیری و از بین بردن بیدها زدودن گرد و غبار از میان پرزهای فرش است. بنابراین حداقل هفته ای یک بار تمام فرش ها و همه جای آنها را با درجه مکش مناسب جاروبرقی کاملا جارو بزنید.
7.قالی‌ها و بافتهایی که روی دیوار آویزان می شوند مخصوصاً مستعد حمله بیدها هستند. در اتاقهای پر تراکم نیز حشرات باید نابود شوند.
8.اگر خرابی یا شواهدی از خرابی روی فرش ظاهر شد، قالی‌ها را با محلولهای ضد بید شستشو دهید.
9.منجمد کردن قالی ها در یک یخچال صندوقی به دلیل پایین بودن درجه حرارت تضمین خوبی برای کشته شدن حشرات ندارد.
10.حشره کشها (پیف پاف) برای کشتن حشرات موثر هستند. مخصوصاً اگر به مدت طولانی با استفاده از جارو برقی و مواد ضد بید اضافی استفاده شوند. قیمت این مواد زیاد نبوده و به آسانی در دسترس می‌باشند.
11.هنگام استفاده از بخار مواد ضد بید برای فرشهای نفیس باید احتیاط لازم به عمل آید و دقت شود که قالی ها صاف و پهن شوند و با بخار مواد ضد بید اسپری شوند تا تمام حشرات به کلی نابود گردند.
12.فرش ها از گرد و غبار نیز آسیب خواهند دید. اگر ذرات گرد و غبار از میان فرش خارج نشوند هنگام شستشو با آب ترکیب شده و تشکیل لایه‌ای شبیه گل در انتهای پرز فرش می دهند که پس از مدتی پوسیدگی زودرس فرش را سبب می شوند. بنابراین قبل از عمل شستشوی فرش، کاملا خاک فرش را تکانده وغبار آن را خارج کنید.
بید خوردگی
ممکن است بید خوردگی از روی قالی، زیر قالی و پشت یا از هر دو طرف آن باشد. به طوری که، تارها از رو یا زیر مشخص و گره و پرز قالی از بین رفته باشد. اگر قالی با ارزش و نفیس باشد، بالاخص قالیهای موزه ای، نباید تمام پرزهای باقیمانده از بید خوردگی را از قالی در آورد؛ بلکه همچنان بر حسب اینکه بید خوردگی از روی قالی است یا پشت آنها را مرتب کرد؛ ولی در قالیهای معمولی چه بید خوردگی از رو یا از زیر باشد، ابتدا خامه را با قلاب از قالی در آورده، محوطه بید خورده را از پرز قالی تمیز و کار مرمت را انجام می دهند.
• ترمیم بید خوردگی در قالیهای معمولی و متداول خانگی
وسایل:
• قلاب پشت
• خامه های مناسب قالی از لحاظ رنگ و جنس (برای تعمیر قالی از پشت)
• قلاب رو یا قلاب خواب مشهد
• خامه های مناسب قالی از لحاظ رنگ و جنس (برای تعمیر قالی از رو)
ترمیم قالی با قلاب پشت: پس از تمیز کردن قسمت بید خورده، قالی را از پشت بر روی زمین پهن و زیر قسمت بید خورده ظرف گردی مثل کاسه قرار می دهند تا سر قلاب پشت به راحتی حرکت کند. سپس، خامه ای که مناسب با نقشه آن قسمت از قالی است و مقدار یاز نخ خامه خود قالی نازک تر است انتخاب و مورد استفاده قرار می دهند. به طور مثال اگر خامه قالی 5 دولا است از خامه 7 دولا استفاده می شود یا از خامه ای که به ضخامت خامه ساییده شده قالی است، استفاده می شود. اگر قالی به صورت 4/1  نقشه می باشد. براساس واگیره و قرینه قالی بر روی قسمت مرمت نقشه خوانی می شود. اگر قالی متقارن نیست و نقشه سرتاسری است، رفوگر باید طرحی مناسب با آن نقشه، گل قالی بر روی کاغذ پیاده کند. رفوگر باید در آن صورت مطابق گل قالی عمل مرمت را انجام دهد؛ چه به صورت بافت، چه به صورت قلاب پشت و رو که آن نیز نوعی بافت است رفوگر باید خامه را به صورت دولا بر روی نوک قلاب به پشت قرار داده، از پشت قالی یعنی از کنار یک تار که قبلاً گره بر روی آن سوار بوده فرو ببرد و یا پرز یا خامه ای را که از روی فرش بیرون می آید و قلاب پشت را از خامه رها کرده و از قالی درآورده سپس، دوباره خامه را دولا کرده و با نوک قلاب داخل طرف دیگر تار می کنند. این کار را گره به گره و رج به رج مطابق رنگ و نقشه خود فرش انجام می دهند تا کاملاً منطقه بید خورده پر شود. این نوع گره که توسط قلاب پشت بر روی قالی ایجاد می شود  به شکل U است، که به آن گره یو (U) نيز می گویند. پس از پهن کردن قالی روی زمین و چیدن پرزهای آن، روی آن کیله می کشند. اگر لازم باشد، با چکش روی آن می کوبند و بافندک کز می دهند سپس، روی آن پارچه سفیدی گذارده و با اتو ذغالی روی آن می کشند. میزان موگیری با قیچی باید باشد که پرز قسمت رفو هم سطح قسمتهای دیگر قالی باشد .

ترمیم قالی با قلاب رو: پس از تمیز کردن قالی از پرزهای بید خورده، قالی از روبروی  زمین پهن کرده و خامه ایی ضخامت خامه پا خورده قالی یا اندکی نازک تر از آن انتخاب و مطابق با نقشه عمل مرمت را انجام می دهند. قلاب رو یا خواب مشهدی را از روی قالی از کنار اولین تار که پرز آن  از بین رفته و قبلاً پرز روی آن سوار بوده در فرش فرو برده و از پشت در آورده، نخ دولا یا خامه دولا را از پرز جدا کرده و وارد طرف دیگر تار می کنند. سس آن را از پشت درآورده، خامه را گرفته و از رو در آورده این کار را خانه به خانه و رج به رج به انجام می رسانند.  پس از خاتمه این کار، تمامی عملیات قلاب پشت را که شامل موچینی، کیله کشی، اتو کردن و کز دادن است، اعمال می کنند .
عمل قلاب رو همانند قلاب پشت است، فقط نحوه انجام آن تفاوت دارد. هر دو آنها نقش  پر کردن قالی به صورت یو (U) را دارند. هر دو قلاب وقتی مورد استفاده قرار می گيرند كه قسمت ترميم بسيار كوچك و به حد يك سکه 2 ریالی باشد. مانند: سوختگی قالی با آتش سیگار یا بید خوردگی در حد کم. در غیر این صورت، مخصوصاً بسیار نفیس همان طور که گفته شد در این نوع قالیها تا حد امکان پرزها را در نمی آورند.
•    بید خوردگی از روی فرش

چنانچه قسمت روی قالی بر اثر بید خوردگی یا ساییدگی از بین رفته باشد، به صورت زیر ترمیم می شود:
وسایل لازم :
• قلاب خواب مشهد یا قلاب بافت
• خامه
قلاب پشت یا قلاب خواب مشهد را از زیر تار رد کرده و خامه مناسب با قالی را به صورت دولا توسط چنگک قلاب از زیر تار رد نموده و پس از آن دو سر خامه را از وسط خامه دولا شده در می آورد.

ترمیم بید خوردگی روی فرش با قلاب خواب مشهد

روش دیگر به این صورت است که دو تار را به صورت گره ترکی یا فارسی گره می زنند .

• مرمت بید خوردگی از پشت فرش
• وسایل مورد نیاز: سوزن و خامه مناسب برای قالی
قالی را از پشت روی زمین پهن می کنند. سوزنی را که چله ها را پاره نکند، با خامه همرنگ و مناسب قالی انتخاب کرده و به صورت حالتی از گره دوخت می زنند.